ჯერ კიდევ ძვ.წ.VII-VI საუკუნეებიდან ქართლ-კახეთის ტერიტორიაზე ყალიბდება ტომთა გაერთიანებები. ხოლო უკვე IV საუკუნისთვის მცხეთაში ზის ქართლის მამასახლისი. ძვ.წ. 329 წელს აღმოსავლეთ საქართველოს ტერიტორიაზე იბერიის სამეფო ჩამოყალიბდა, მისი დამაარსებელი იყო ფარსმანი (გვიანდელ წყაროებში ფარნავაზის სახელით ცნობილი). ფარნავაზმა თავისი მეფობის პერიოდში მთელი საქართველო გააერთიანა. იგი ფარნავაზიანთა დინასტიის დამაარსებელია:
ფარნავაზიანთა დინასტია:
ფარნავაზი (ფარსმანი)
საურმაგI
მირდატ I ნებროთიანი
ფარნაჯომი
329-264
264-230
230-185
185-170
არტაშესიანთა დინასტია:
არშაკ I
არტაგ I
ბარტომ I
მირდატ II
არშაკ II
არტაგ II
170-145
145-143
143-125
125-110
110-95
95-60
ძვ.წ. დაახლ. 60 წლისთვის იბერიის სამეფო ორად გაიყო, არმაზის სამეფოდ (მტკვრის სამხრეთით) და მცხეთის სამეფოდ (მტკვრის ჩრდილოეთით):
არმაზის სამეფო (ატრაშესიანთა დინასტია):
ქართამ I
კაოსი
ქართამ II არმაზელი
არტაგ III
60-30
30-20
ძვ.წ.20-ა.წ.5
5-25
მცხეთის სამეფო (არშაკიანთა დინასტია):
ბარტომ II
ფარსმან I
არშაკ III
მირდატ III
60-40
40-25
ძვ.წ.25-ა.წ.5
5-25
ა.წ.25 წლისთვის იბერია კვლავ გააერთიანა მირდატ III-მ. ერთიანი იბერიის მეფეები - კვლავ არშაკიანები:
მირდატ III
ფარსმან II
მირდატ IV ფლავიუს დადე
მირდატ V
ფარსმან III ქველი
ქსეფარნუგი
ფარსმან IV
ამაზასპი
25-35
35-68
68-76
76-120
120-170
170-200
200-230
230-265
სასანიანთა დინასტია:
რევ მართალი (ჰორმიზდაკი)
მირიანი წმ.
ბაკურ I
მირდატ VI
ასფაგური (ვარაზ-ბაკური)
265-285
285-335
335-355
355-364
364-368
368 წელს იბერია ორად გაიყო ირანის და რომის ხელქვეით მხარეებად.
რომს დარჩა კლარჯეთი ჯავახეთი და ქვემო ქართლის ნაწილი. იქ მეფობდნენ:
საურმაგ II
ბუზმირ I
ბუზმირ II
368-380
380-406
406-430
ხოლო ირანის ხელქვეით ნაწილში (მცხეთა და ძირითადი იბერია) მეფობდნენ:
ასფაგური (ვარაზ-ბაკური)
ბაკურ II
ფარსმან V
მირდატ VII
არჩილი
368-385
385-396
396-412
412-429
429-434
დაახლოებით 430-440 წლებისთვის მცხეთელმა მეფეებმა კვლავ გააერთიანეს იბერია.
მირდატ VIII
ვახტანგ I გორგასალი
დაჩი უჯარმელი
ბაკურ III
ფარსმან VI
გურგენი
ძამანარსე
ფარსმან VII
434-449
449-494
494-506
506-512
512-519
519-523
523-535
535-537
ძვ.წ. III საუკუნის ბოლოს იბერიამ დაკარგა კონტროლი დასავლეთ საქართველოზე, ძვ.წ. 170 წლისთვის იბერია სომხეთის სამეფოს გავლენის ქვეშ მოექცა - გამეფდა სომხეთის მეფის არტაშეს I-ის ძე არშაკი (არტაშესიანთა დინასტია) სომხეთზე დამოკიდებულება არტაგ II-ის ხანამდე გაგრძელდა. ძვ.წ. 65 წლიდან იბერია რომის ''მოკავშირე და მეგობარი'' ხდება. მალე ძველი ფარნავაზიანთა დინასტიის შთამომავალმა ბარტომმა დაიბრუნა მცხეთის ტახტი თუმცა მთელ იბერიას ვერ დაეპატრონა (იბერიის გაყოფა მცხეთის და არმაზის სამეფოებად). იბერიის სამეფოს ხელახალი გაძლიერება იწყება მირდატ III-ის დროიდან, მან გააერთიანა ქვეყანა, ხოლო მისი შვილი ფარსმან II სომხეთშიც გაბატონდა. სომხეთის იბერიელი მმართვე-ლები არიან:
მირდატი (ფარსმან II-ის ძმა) 36-51
რადამისტი (ფარსმან II-ის ძე) 51-54, 56-59
შემდეგ იბერია კიდევ უფრო ძლიერდება, ფარსმან ქველი შიშის ზარს სცემდა მთელს წინა აზიას, მან ირანის დედაქალაქი კტესიფონიც კი აიღო. III საუკუნის შუა ხნებიდან იბერია სასანიდური ირანის გავლენის ქვეშ ექცევა. 265 წელს ირანის შაჰმა შაბურ I-მა არშაკიანთა დინასტია დაამხო და მცხეთის ტახტზე თავისი შვილიშვილი რევ მართალი დასვა. აქედან იწყება სასანიანთა დინასტია. 298 წელს იბერია კვლავ ჩამოშორდა სპარსეთს და რომის იმპერიის მფარველობაში შევიდა. მირიან მეფის დროს 318 წელს ქრისტიანობა სახელმწიფო რელიგიად ცხადდება. 368-429 წლებში იბერიიდან დროებით ისევ გამოეყო ქვემო ქართლის ნაწილი კლარჯეთი და ჯავახეთი. ვხატანგ I გორგასალმა 458 წელს დააარსა ქალაქი თბილისი, რომელიც 502 წელს იბერიის დედაქალაქი ხდება. V საუკუნიდან კვლავ შეიმჩნევა სპარსეთის მომძლავრება, 523 წლიდან იბერია მისი მოხარკე ხდება. ხოლო 537 წელს ირანის შაჰმა ხოსრო I-მა საბოლოოდ გააუქმა მეფობა და იბერია ირანის პროვინციად აქცია.
p.s. ყველა თარიღი არის მიახლოებითი.
